Η ομορφιά, οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες της αμερικανικής υπαίθρου έχουν υμνηθεί ουκ ολίγες φορές στην ιστορία του κινηματογράφου. Σπουδαίοι δημιουργοί όπως ο Τέρενς Μάλικ και οι αδερφοί Κοέν, αμφότεροι παιδιά της γης που εξυμνούν, αφιέρωσαν το σκηνοθετικό τους έργο τοποθετώντας τους ήρωες τους σε διάφορα σημεία της αχανούς αμερικανικής υπαίθρου. Βόρεια Ντακότα, Μινεσότα, Αριζονα, Κολοράντο, Νεμπράσκα. Μακριά από την αστική βουή και τους φρενήρεις ρυθμούς των μεγαλουπόλεων πάλλεται η καρδιά ενός ολοκλήρου έθνους. Και όμως το σκηνοθετικό wanderlust που χαρακτηρίζει την καριέρα της Κλοε Ζαο παρουσιάζει συναρπαστικές διαφορές από δημιουργίες όπως τα Badlands, No Country For Old Men, O Brother Where Are Thou, Days of Heaven και Tree of Life.
Από το 2015 η Ζάο έχει καταπιαστεί με την μεταφορά της αμερικανικής ιστορίας στη μεγάλη οθόνη. Ξεκινώντας στο ντεμπούτο της Songs My Brother Taught Me φιγουράρει η σχέση δυο αδερφιών καταγομένων από την φυλή των Λακότα Σιού. Μια φοβερά ατμοσφαιρική ιστορία ενηλικίωσης που στοιχειοθετεί θαυμάσια έναν κόσμο που θα έπαιζε καταλυτικό ρόλο σε ολόκληρη τη φιλμογραφία της. Ο σκοπός της Ζαο να απεικονίσει τις αληθινές ιστορίες που εκτυλίσσονται στην καρδιά μιας χαμένης Αμερικής εκπληρώθηκε δυο χρόνια αργότερα με το The Rider, μια ταινία που μέσω της ιστορίας ενός ήρωα που αποτάσσει από πάνω του την πίεση που του ασκεί ένας κόσμος που στέκεται εναντίον του, στρέφει τον φακό της στους ξεχασμένος ορίζοντες των κεντροδυτικών αμερικανικών πολιτειών. Μας θυμίζει το αβάσταχτο συναίσθημα του να νιώθεις μόνος και αποτέλεσε, σε μια αναδρομική σκέψη, προπομπό της τρίτης και σπουδαιότερης ως τώρα δημιουργίας της, το Nomadland. Διότι όπως ο διάδοχος του, το Rider διαχωρίζεται ως ντοκιμαντεριστικό κατά το ήμισυ, πέρα από αφηγηματικό. Δεν είναι μόνο η ιστορία που μας μένει, αλλά το γεγονός πως βρισκόμαστε απέναντι σε μια διαλογιστική, ειλικρινή αφήγηση γεγονότων πραγματικής ζωής.
Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της αμερικανικής ζωής και παράδοσης είναι εκείνοι που επέλεξαν τη νομαδική ζωή. Η Φερν είναι μια θαρραλέα γυναίκα που η προσωπική απώλεια και η μεγάλη οικονομική κρίση που βιώνουν οι ΗΠΑ την οδήγησαν σε ένα διαφορετικό κυνήγι για την επιβίωση. Για να αντιληφθείτε λίγο το μέγεθος του νομαδικού πληθυσμού στις Ηνωμένες Πολιτείες αναλογιστείτε πως ένα εκ των μεγαλύτερων γκρουπ που πορεύονται αυτή τη στιγμή στην αχανή ήπειρο απαριθμεί πάνω από 3 εκατομμύρια μέλη. Στο Nomadland η Κλοε Ζαο παρουσιάζει μια δυνατότητα στη σπουδή της ανθρώπινης ενσυναίσθησης, παρουσιάζοντας μια κοινωνική ομάδα η οποία δεν μένει στα λόγια όσο αφορά την αλληλοβοήθεια και αλληλεγγύη αλλά πράττει τα αυτονόητα. Μια φοβερά διαβασμένη δημιουργία που εντάσσει στο περιεχόμενο της μικρές ρεαλιστικές λεπτομέρειες όπως το ότι η ηρωίδα μας εργάζεται περιστασιακά, και με ιδιαίτερη ευκολία στο να βρει θέση εργασίας ξανά, στην Αμαζον. Η γνωστή χαώδης εταιρία του Τζεφ Μπέζος τρέχει εδώ και χρόνια προγράμματα απασχόλησης εποχιακών εργαζόμενων ή ανθρώπων που μετέτρεψαν τα οχήματα τους σε σπιτικά καταφύγια. Η Φερν είναι πια μια από αυτούς.
Μέσω μιας εκτεταμένης και σπάνιας καταγραφής της αμερικανικής γης, η Ζαο μας συστήνει την ηρωίδα την οποία ενσαρκώνει η σπουδαία Φρανσις Μακντορμαντ, στην καλύτερη φετινή ερμηνεία κατά την ταπεινή μας άποψη. Ανάμεσα στις απέραντες ερήμους, γύρω από φωτιές και έτερα τροχόσπιτα η Φερν μυείται και αντιλαμβάνεται την διττή φύση της νομαδικής ζωής. Γαλήνια και απελευθερωτική από ότι βαραίνει την τυπική αστική κοινωνία μα ταυτόχρονα εξουθενωτική και αγχωτική σε πρωτόγνωρο βαθμό. Στις παρυφές των αμερικανικών οροσειρών το ταξίδι της Φερν ορίζεται από μια αόρατη πυξίδα επιβίωσης. Με τον δείκτη της κολλημένο στην καθημερινή εύρεση λύσεων το άγχος της εκλύεται και χάνεται λυτρωτικά στη μεγαλοπρέπεια των δασών και στους αγχολυτικούς παφλασμούς των κυμάτων του ωκεανού. Εκεί που οι περισσότεροι θα βλέπαμε κακοτοπιές και κακουχίες η Φερν ανήκει σε εκείνους που διαθέτουν ένα ζευγάρι μάτια ικανά να εντοπίσουν μια σπάνια ομορφιά που δε χαρίζεται σε όλους. Μια ομορφιά που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα του φόβου για το άγνωστο που περιμένει υπομονετικά να το ανακαλύψουν.
Παράλληλα είναι και η πρώτη φορά που η Ζαο τοποθετείται πολιτικά σε ταινία της έστω και αμυδρά. Η ίδια, έχουσα ισχυρές πολιτικές πεποιθήσεις, παρέμενε αρνητική στην ένταξη τους στη δουλειά της διατηρώντας τες ως ένα κρυστάλλινο αντικειμενικό φακό παρατήρησης. Το Νομαντλαντ ρίχνει αλάτι σε μια μεγάλη πληγή της αμερικανικής κοινωνίας: τον τρόπο με τον οποίο οι τελευταίες κυβερνήσεις και η οικονομική κρίση εγκατέλειψαν στο έλεος της τύχης της, την εργατική τάξη. Η ραχοκοκαλιά της κοινωνίας αφέθηκε μισοφαγωμένη από τις επιπτώσεις των οικονομικών μεταβολών να σαπίσει στον τόπο που κάποτε μεσουρανούσε και αυτό εντοπίζουμε με την τοποθέτηση του εγκαταλελειμμένου πια εργοστασίου γυψοσανίδων που εργαζόταν ο σύζυγος της Φερν. Η ίδια όμως στο λευκό της βαν διατηρεί ασάλευτη την εθνική της ταυτότητα. Δίχως χωράφια σπαρμένα, δίχως τσιμεντένια θεμέλια, διότι «οι άνθρωποι έχουν ρίζες αλλά δεν είναι δέντρα» αποφασίζει να συμφιλιωθεί με τους δαίμονες της και να ακολουθήσει το εξεζητημένο, το αλλόκοτο.
Ο φακός της Ζάο δεν είναι απλά ποιητικός, αλλά είναι αυτός ο πάντα καλοδεχούμενος αέρας φρεσκάδας που μας αναγκάζει να παραδεχτούμε την κλασικότητα τόσο νέων δημιουργιών. Μέσα από τη δική της σύγχρονη και ανανεωτική μάτια εντοπίζουμε και εμείς την ισορροπία ενός διαφορετικού τρόπου ζωής. Μέσω των μαγικών εικόνων αντιλαμβανόμαστε την ομορφιά του μα η ουσία κρύβεται στην αφήγηση των περιπλοκών του που φανερώνουν την θεμελιώδη αλήθεια του: η νομαδική ζωή δεν είναι κάποιου είδους παιδαριώδης επανάσταση ή εύκολη λύση, μα μια κραυγή ανθρώπων που παλεύουν όπως όλοι για την επιβίωση.
Δείτε το τρέιλερ εδώ:
