Διαιρώντας το χρόνο σε δύο παρακείμενα σύμπαντα και ακολουθώντας πιστά δύο παράλληλες χρονικές πορείες, το εντυπωσιακό υπαρξιακό νεο-νουάρ αφηγείται την τραγική ιστορία του Λέοναρντ Σέλμπι. Μια βάναυση δολοφονική επίθεση αφήνει τον πρώην ερευνητή ασφαλιστικών εταιριών ανίκανο να συνθέσει νέες αναμνήσεις. Μέσα από ένα σημειολογικό ταξίδι σε πόλαροιντ φωτογραφίες, σημειώσεις προχειρογραμμένες και παράξενα τατουάζ ο Λέοναρντ πασχίζει να διατηρήσει την ασάφεια του περιβάλλοντος γύρω του σε μια τάξη αναζητώντας τον δολοφόνο-βιαστή της γυναίκας του.
Αυτό που θα χρεώνουμε στον Κρίστοφερ Νόλαν στο διηνεκές (όσα Τενέτ και να κυκλοφορήσει) θα είναι η ικανότητα του ως αφηγητής. Το Memento είναι μια ωδή στη σημασία των αναμνήσεων και ένα δημόσιο ξεγύμνωμα της ουσιαστικής ανάγκης του ανθρώπινου είδους να γαντζώνεται, σαν ζωτικής σημασίας κίνηση, στην πίστη σε ανθρώπους ή καταστάσεις. Οι αναμνήσεις είναι πράγμα ασταθές μας φωνάζει το μοναδικής ομορφιάς ασύμμετρο σύμπαν αφήγησης του Νόλαν. Ενσταλάζοντας βαθμιαία δόσεις αποπροσανατολισμού χειραγωγεί το κοινό στο να νιώσει πως αποτελεί κομμάτι αυτού του φιλμικού παζλ. Σαν θύμα της αράχνης ο θεατής τυλίγεται στον γεμάτο σύγχυση ιστό της ζωής του Λέοναρντ και μαζί του χάνει τα λογικά του, αμφισβητεί τη δική του μνήμη, νιώθει πως κλάπηκαν οι δικές του στιγμές.
Το εφυέστερο μέχρι σήμερα επινόημα του Νόλαν τεστάρει ως τις μέρες μας τα όρια της οπτικής αφήγησης. Όπως το σύνολο του κινηματογραφικού σύμπαντος που έχει δημιουργήσει έτσι και εδώ είναι έντονη η αίσθηση του μεγαλείου και της ασάφειας. Ο Λέοναρντ από τις απαρχές της ταινίας δεν δηλώνει θύμα. Λακωνικά μας μεταφέρει πως “I have this condition” και συνεχίζει να υπερτερεί της ασθένειας του δηλώνοντας ανώτερος από το μέσο άνθρωπο που δεν πάσχει από το δικό του πρόβλημα. Για τον Λέοναρντ μια φωτογραφία, ένα απτό στοιχείο υπάρξης μιας πληροφορίας σκορπίζει σε μια κατα μέτωπον μάχη μια ανάμνηση. Η αδυναμία του δεν είναι η αντιμετώπιση μιας πάθησης όσο η δύναμη με την οποία τον βιδώνουν σε ένα ζοφερό παρελθόν οι πληροφορίες που έχει περισυλλέξει. Αυτό αποτελεί και μια ισχυρή τοποθέτηση από τον ίδιο τον σκηνοθέτη που ξεπερνά τη θεματική της διαλεύκανσης ενός κινηματογραφικού φόνοι. Οι άνθρωποι για τον Νόλαν είναι όντα που τρέφονται από τη μνήμη, ως ένα αιώνιο καύσιμο που τροφοδοτεί το παρόν και το μέλλον τους. Μια ισχυρή ανάμνηση καθορίζει σε μικρό η μεγάλο βαθμό την επόμενη κίνηση, ένα βίωμα είναι ένα μάθημα για την επόμενη ανατολή και πάει λέγοντας.
Αρεσκόμαστε στο να πιστεύουμε πως οι αναμνήσεις είναι τα προσωπικά δεδομένα του μυαλού μας και το Memento έρχεται να δηλώσει μια άβολη αλήθεια. Οι αναμνήσεις είναι απλώς ερμηνείες. Και ο Λέοναρντ είναι καταδικασμένος να ζει την ίδια άνοστη λούπα καθημερινά. Ανήμπορος να διαφύγει από την ίδια επόμενη μέρα που εξακολουθεί να του ξημερώνει, αναγκάζεται να επεξεργάζεται και να ερμηνεύει τα απαράλλαχτα στοιχεία που νομίζει για αναμνήσεις του. Σε διαφορετική περίπτωση, ένας άνθρωπος με τα ίδια βιώματα του Λέοναρντ πιθανότατα να είχε επεξεργαστεί με μια εσωτερικότητα τις καταστάσεις που συνέβησαν και συνειδητά να έκανε το επόμενο βήμα για την σύνθεση μιας νέας ζωής, μιας ολοκαίνουργιας πραγματικότητας. Όμως ο Λέοναρντ είναι ένας δυστυχής δέσμιος μιας χούφτας ασαφών πληροφοριών που του προστάζουν πως δεν είναι τίποτε άλλο στη ζωή παρά ένας διψασμένος για εκδίκηση άνθρωπος.
Το περίπλοκο σινεμά του Νόλαν συγχέει τη μνήμη με το κενό. Απαθανατίζει στα πόλαροιντς του Λέοναρντ τη δύναμη αυτού του εγκεφαλικού υπερόπλου. Η μνήμη μπορεί να αλλάξει το σχήμα ενός δωματίου, να θολώσει ένα πρόσωπο και να και να αλλάξει το χρώμα ενός ζευγαριού ματιών. Υπάρχει κάτι βαθιά υπαρξιακό στο πως αντιμετωπίζει κάθε ένας από μας αυτή την δυνατότητα του νου. Ο Λέοναρντ ίσως τελικά να είναι η λύση στην αδιάκοπη παραμόρφωση των εικόνων που πλάθει το μυαλό μας καθημερινά. Η μνήμη είναι αντίληψη, εικόνα και λησμονιά, δεν είναι ιστορικό πληροφοριών και το σαδιστικό κορυφαίο σημείο της νολανικής φιλμογραφίας το τσιγκλάει σαν δάχτυλο σε ανοιχτή πληγή. Μια γκροτέσκα διαφορική αφήγηση μιας κατά τα άλλα ευθύγραμμης και απλής ιστορίας γέννησε μια σύγχρονη κλασική δημιουργία. Η ταινία που καθιέρωσε τον Νόλαν ως το δημιουργό που φέρει τη σφραγίδα του σκηνοθέτη με τις ταινίες γρίφους, αφήνει το δικό της ενθύμιο στον κάθε θεατή ξεχωριστά και αυτό το αντιλήφθηκα όταν την ξαναείδα. Την θυμόμουν σημαντικά λιγότερο αστεία και λυπηρή. Ο Μαρσέλ Προυστ το είχε θέσει ίσως καλύτερα από τον καθένα: “Η ανάμνηση των γεγονότων του παρελθόντος δεν είναι απαραίτητα η ανάμνηση του πως πραγματικά έγιναν”.
