Το ότι θα μιλήσουμε για το Στέμμα δε σημαίνει προφανώς πως στα υπόλοιπα κράτη κάθονται παναγίες και το crime rate κινείται σε χαμηλά για την εποχή επίπεδα. Οι Βρετανοί όμως έχουν μια ιδιαίτερη χάρη να τοποθετούν στα πλάνα τους κάθε λογής κακοποιό στοιχείο και το συγκεκριμένο κινηματογραφικό υποείδος δε σταματά να ακμάζει. Αυτό επιβεβαιώνεται για όποιον πρόλαβε και είδε στις αίθουσες το The Gentlemen του Guy Ritchie με τον Matthew McConnaughey και τον Charlie Hunnam. Από το άρθρο θα παρελάσουν όλα εκείνα τα στοιχεία για σένα που θες να βρωμίσει βρετανίλα η ταινία σου. Λονδρέζοι γκάνγκστερ, Ιρλανδοί απατεώνες, μικροεγκληματίες από το Brighton – η λίστα είναι φουλ από ότι ψάχνεις να σε περπατήσει στους μουντούς δρόμους του UK και στα βάζουμε με χρονολογική σειρά για να καταλάβεις την εξέλιξη.
Υποσημείωση: Η λίστα περιέχει ταινίες με Βρετανούς, φτιαγμένες από Βρετανούς. Οπότε και απουσιάζουν δημιουργίες όμως το Bronson του Δανού Nicolas Winding Refn ή το ultraclassic The Night and the City του Jules Dassin ή το Clockwork Orange. Αυτά. Προχωράμε.
H απόδοση του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ted Lewis από τον σκηνοθέτη Mike Hodges ίσως καθορίζεται περισσότερο από το υπερκούλ τζαζ ύφος του μουσικού θέματος της παρά από το βίαιο και ραφινάτο ταξίδι στο αντρικό εγώ. Ο Μichael Caine, πριν γίνει Sir, υποδύεται τον γεννημένο στο Newcastle και θρεμμένο στη νύχτα του Λονδίνου Jack Carter σε μια ερμηνεία που όμοια της ίσως και να μη βρεις σε βρετανικό flick. Ο Jack Carter ταξιδεύει στην σεξουαλικά λεύτερη Αγγλία για να ερευνήσει τον μυστηριώδη θάνατο του αδερφού του και με όπλα του την τιμή της οικογένειας κυνηγά αιματηρή εκδίκηση από όσους διέπραξαν το αδίκημα. Διαφθορά, πισώπλατες μαχαιριές και απεχθείς πράξεις περιμένουν τον Carter που εννοείται πως αποτελεί και τον εθνικό ζεν πρεμιέ. Ωστόσο καλό είναι να μην εκληφθεί η ταινία σαν κάποιο πατριαρχικό κειμήλιο γιατί έχει πιο πολύ υπαρξιακό τόνο που μαζί με την, γεμάτη αυτοπεποίθηση σκηνοθεσία του Hodges, το καθιστούν ως ένα κλασικό crime movie. Μακριά από το remake με το Σταλόνε. ΜΑΚΡΙΑ.
Όλη η ταινία ο μονόλογος του Harold Shand στο τέλος της ταινίας που υποδύεται ο Bob Hoskins. Η ταινία που προέβλεψε το θατσερικό γίγνεσθαι στο Ηνωμένο Βασίλειο και ενέπνευσε τον Guy Ritchie καμιά δεκαετία αργότερα να αναγεννήσει το old-school έγκλημα. Το καμάρι του Εδιμβούργου John McKenzie σκηνοθετεί με άψογο τρόπο τον παλαιάς κοπής γκάνγκστερ Harold Shand που προσπαθεί να μετατρέψει τις υποβαθμισμένες λονδρέζικες αποβάθρες σε τόπο αχαλίνωτου εμπορίου όσο IRA και αμερικανική μαφία προσπαθούν να αποτρέψουν κάτι τέτοιο. Το Long Good Friday επισυνάπτει όλη την Αγγλία των 80s, δηλαδή την άνοδο της Θάτσερ στα πολιτικά πράγματα και μαζί της την άνοδο ανθρώπων όπως ο Harold. Το σενάριο του Barrie Keeffe αποτελεί μια τολμηρή δήλωση σχετικά με την μοναδικότητα του βρετανικού εγκλήματος και είναι γεμάτο επικά quotes.
Υποσημείωση: Η λίστα περιέχει ταινίες με Βρετανούς, φτιαγμένες από Βρετανούς. Οπότε και απουσιάζουν δημιουργίες όμως το Bronson του Δανού Nicolas Winding Refn ή το ultraclassic The Night and the City του Jules Dassin ή το Clockwork Orange. Αυτά. Προχωράμε.
1. Get Carter (1971)
H απόδοση του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ted Lewis από τον σκηνοθέτη Mike Hodges ίσως καθορίζεται περισσότερο από το υπερκούλ τζαζ ύφος του μουσικού θέματος της παρά από το βίαιο και ραφινάτο ταξίδι στο αντρικό εγώ. Ο Μichael Caine, πριν γίνει Sir, υποδύεται τον γεννημένο στο Newcastle και θρεμμένο στη νύχτα του Λονδίνου Jack Carter σε μια ερμηνεία που όμοια της ίσως και να μη βρεις σε βρετανικό flick. Ο Jack Carter ταξιδεύει στην σεξουαλικά λεύτερη Αγγλία για να ερευνήσει τον μυστηριώδη θάνατο του αδερφού του και με όπλα του την τιμή της οικογένειας κυνηγά αιματηρή εκδίκηση από όσους διέπραξαν το αδίκημα. Διαφθορά, πισώπλατες μαχαιριές και απεχθείς πράξεις περιμένουν τον Carter που εννοείται πως αποτελεί και τον εθνικό ζεν πρεμιέ. Ωστόσο καλό είναι να μην εκληφθεί η ταινία σαν κάποιο πατριαρχικό κειμήλιο γιατί έχει πιο πολύ υπαρξιακό τόνο που μαζί με την, γεμάτη αυτοπεποίθηση σκηνοθεσία του Hodges, το καθιστούν ως ένα κλασικό crime movie. Μακριά από το remake με το Σταλόνε. ΜΑΚΡΙΑ.
2. The Long Good Friday (1980)
Όλη η ταινία ο μονόλογος του Harold Shand στο τέλος της ταινίας που υποδύεται ο Bob Hoskins. Η ταινία που προέβλεψε το θατσερικό γίγνεσθαι στο Ηνωμένο Βασίλειο και ενέπνευσε τον Guy Ritchie καμιά δεκαετία αργότερα να αναγεννήσει το old-school έγκλημα. Το καμάρι του Εδιμβούργου John McKenzie σκηνοθετεί με άψογο τρόπο τον παλαιάς κοπής γκάνγκστερ Harold Shand που προσπαθεί να μετατρέψει τις υποβαθμισμένες λονδρέζικες αποβάθρες σε τόπο αχαλίνωτου εμπορίου όσο IRA και αμερικανική μαφία προσπαθούν να αποτρέψουν κάτι τέτοιο. Το Long Good Friday επισυνάπτει όλη την Αγγλία των 80s, δηλαδή την άνοδο της Θάτσερ στα πολιτικά πράγματα και μαζί της την άνοδο ανθρώπων όπως ο Harold. Το σενάριο του Barrie Keeffe αποτελεί μια τολμηρή δήλωση σχετικά με την μοναδικότητα του βρετανικού εγκλήματος και είναι γεμάτο επικά quotes.
“What I’m looking for is someone who can contribute to what England has given to the world: culture, sophistication, genius. A little bit more than an οld dog, know what I mean? … The Mafia? I’ve shit ‘em.”
Ναι ναι ειπώνονται αυτά.
Mια από τις καλύτερες βρετανικές ταινίες σύμφωνα με το σκηνοθέτη Wes Anderson και όπως τόνισε ο Christopher Nolan, το ότι το Criterion προσέθεσε το διαμάντι του Stephen Frears στη συλλογή του είναι η απόδειξη πως ψάχνουν εξωνυχιστικά για λιγότερο διάσημα αριστουργήματα. Λίγες ταινίες έχουν τζογάρει τόσο στο πως θα απεικονίσουν τη δυναμική μερικών απελπισμένων τύπων. Στο Hit έχουμε την ιστορία του Willie, ενός εγκληματία που προδίδει την πατρίδα του με αντάλλαγμα διπλωματική ασυλία. Μετά από 10 χρόνια εξορίας στην Ισπανία, το παρελθόν του χτυπά την πόρτα και δύο πληρωμένοι δολοφόνοι τον οδηγούν σε ένα roadtrip προς το Παρίσι για να τον παραδόσουν στο αφεντικό τους. Αλλά η ταινία δεν είναι η πλοκή της. Είναι η στοχαστικότητα της, είναι η μελέτη των χαρακτήρων μέσα από τη συνθήκη του θανάτου, είναι οι εκπληκτικές ερμηνείες των Terrence Stamp και του πιτσιρικά τότε, Tim Roth. Μπορεί να θεωρηθεί ασαφής ή δυσνόητη αλλά σίγουρα ΔΕΝ είναι η βρετανική ταινία που έχεις συνηθίσει και αυτό κερδίζει πολλές φορές το θεατή. Δωσ’της μια ευκαιρία, μη δεις πάλι Oceans 11.
Τι συμβαίνει όταν παίρνεις τους δύο προαναφερθέντες μετρ του είδους, Bob Hoskins και Michael Caine και τους βάζεις στο ίδιο καστ. O Ιρλανδός, από το Rosses Point, σκηνοθέτης Neil Jordan είχε αυτή την ιδέα, την έκανε πράξη και ήταν προφανώς δίκαιο. Το απροσδόκητα καλό romance drama χρωστάει την επιτυχία του σε αυτούς τους δύο. Ο Hoskins υποδύεται τον George, έναν αγαθό τύπο καταδικάστηκε για εγκλήματα που κάλυψε τον μαφιόζο αφεντικό του (Michael Caine), αποφυλακίζεται και παλεύει με την επανένταξη, καταλήγοντας σοφέρ ενός κολ γκερλ της υψηλής κοινωνίας. Η ταινία είναι μια ωδή στο υποκριτικό εύρος του Bob Hoskins, γεγονός που του απέφερε βραβείο στις Κάννες αλλά κυρίως στις ψευδείς υποσχέσεις και χάρτινα όνειρα περί μεγάλης ζωής. Λίγες ταινίες του είδους κατευθύνουν το σενάριο τους προς τα εκεί και σίγουρα όχι οι ταινίες δρόμων όπως το Mona Lisa και ακομα πιο σίγουρα όχι από την πλευρά του γυναικείου χαρακτήρα.
Ήθελα να αποφύγω τις “γνωστές” του είδους αλλά εδώ μιλάμε για τον πρωτομάστορα του σύγχρονου βρετανικού crime movie genre. Ο Guy Ritchie έβαλε στο μπλέντερ όλα τα ορόσημα του εγκλήματος στο Νησί, έχωσε και όλο το κινηματογραφικό τοπίο που έκανε γνωστό ο Ταραντίνο στις αρχές της δεκαετίας και γεννήθηκε ένα ακατέργαστο διαμάντι, μια ταινία που είναι λες και τη γύρισαν μέσα από ένα άπλυτο ποτήρι μπύρας που όμως η ενέργεια και το ταλέντο του Ritchie την κάνουν κλασική. Οριοθετείται για πρώτη φορά σε ταινία του το μοτίβο με μια ομάδα μικροαπατεώνων και εγκληματιών εμπλέκονται με μαγικό σχεδόν τρόπο σε μια αλυσίδα συμβάντων, σχεδόν σαν μαγνητισμένοι. Ήταν όμως το ίδιο στυλ που πάλεψε να ξεπεράσει αλλά τελικά κατάφερε όχι μόνο να το εξελίξει αλλά να παρέχει και δεύτερη και τρίτη ταινία ως απόδειξη του σκηνοθετικού του εύρους. Το Lock, Stock γέννησε το Snatch που γέννησε το RocknRolla που ενώθηκαν και γέννησαν το The Gentlemen. ΣΕΒΑΣ.
Ο, γεννημένος στο Bellshil, Paul McGuillan πριν μας χαρίσει το Lucky Number Slevin έπαιξε μπάλα με το Gangster #1. Mια ταινία για ψυχοπαθείς, μια ταινία για διεστραμμένους, μια ταινία για το λονδρέζικο έγκλημα στα 60s. Kαι ποιος καλύτερος να αναλύσει το έγκλημα του 60 από τον Malcolm McDowell ή αλλιώς Alex DeLarge από το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Το Gangster #1 είναι το Persona του Bergman αλλά για όσους βλέπουν παράνομους αγώνες μποξ σε υπόγεια του Bristol και πίνουν πάνω από 4 μπύρες μέχρι τις 12 το μεσημέρι. Μια ταινία που μιλά για την άνοδο ενός ανώνυμου γκάνγκστερ σε μπράβο ενός μεγάλου “κεφαλιού” του Λονδίνου, που προσπαθεί πάση θυσία όχι απλά να γίνει ίδιος με αυτόν αλλά να κατοικήσει την ίδια του την ψυχή. Δεν είναι για όλους αλλά δε μπορείς να λες ότι είσαι φαν αν δε το δεις έστω μια φορά.
Ο παραγωγός Matthew Vaughn σε ρόλο σκηνοθέτη και έχουμε μια στοιχειώδη και ζωτικής σημασίας βρετανική γκανγκστερική ταινία. Η απόδοση του μυθιστορήματος του σεναριογράφου J.J. Connoly, δεν απομακρύνεται από το στυλ του Lock, Stock. Παρόλα αυτά θέτει τους δικούς της όρους για την επιτυχία της. Αρχικά είναι η ταινία που έκανε τον Daniel Craige να φαίνεται ως ιδανικός για το ρόλο του James Bond αργότερα στο Casino Royale, διότι ο ρόλος του εδώ ως ρεαλιστής Λονδρέζος έμπορος ναρκωτικών αποκάλυψε όλα εκείνα τα στοιχεία που θα αποτελούσαν την μετέπειτα περσόνα του Craige, δηλαδή δύναμη, συναισθηματική ανεπάρκεια αλλά ταυτόχρονα γοητεία. Το Layer Cake είναι πιο στενάχωρο και πιο φιλοσοφημένο από τις ταινίες του Ritchie και έχει μια γεύση από 70s παραμένοντας σταθερά η καλύτερη ταινία του Vaughn μέχρι σήμερα.
3. The Hit (1984)
Mια από τις καλύτερες βρετανικές ταινίες σύμφωνα με το σκηνοθέτη Wes Anderson και όπως τόνισε ο Christopher Nolan, το ότι το Criterion προσέθεσε το διαμάντι του Stephen Frears στη συλλογή του είναι η απόδειξη πως ψάχνουν εξωνυχιστικά για λιγότερο διάσημα αριστουργήματα. Λίγες ταινίες έχουν τζογάρει τόσο στο πως θα απεικονίσουν τη δυναμική μερικών απελπισμένων τύπων. Στο Hit έχουμε την ιστορία του Willie, ενός εγκληματία που προδίδει την πατρίδα του με αντάλλαγμα διπλωματική ασυλία. Μετά από 10 χρόνια εξορίας στην Ισπανία, το παρελθόν του χτυπά την πόρτα και δύο πληρωμένοι δολοφόνοι τον οδηγούν σε ένα roadtrip προς το Παρίσι για να τον παραδόσουν στο αφεντικό τους. Αλλά η ταινία δεν είναι η πλοκή της. Είναι η στοχαστικότητα της, είναι η μελέτη των χαρακτήρων μέσα από τη συνθήκη του θανάτου, είναι οι εκπληκτικές ερμηνείες των Terrence Stamp και του πιτσιρικά τότε, Tim Roth. Μπορεί να θεωρηθεί ασαφής ή δυσνόητη αλλά σίγουρα ΔΕΝ είναι η βρετανική ταινία που έχεις συνηθίσει και αυτό κερδίζει πολλές φορές το θεατή. Δωσ’της μια ευκαιρία, μη δεις πάλι Oceans 11.
4. Mona Lisa (1986)
Τι συμβαίνει όταν παίρνεις τους δύο προαναφερθέντες μετρ του είδους, Bob Hoskins και Michael Caine και τους βάζεις στο ίδιο καστ. O Ιρλανδός, από το Rosses Point, σκηνοθέτης Neil Jordan είχε αυτή την ιδέα, την έκανε πράξη και ήταν προφανώς δίκαιο. Το απροσδόκητα καλό romance drama χρωστάει την επιτυχία του σε αυτούς τους δύο. Ο Hoskins υποδύεται τον George, έναν αγαθό τύπο καταδικάστηκε για εγκλήματα που κάλυψε τον μαφιόζο αφεντικό του (Michael Caine), αποφυλακίζεται και παλεύει με την επανένταξη, καταλήγοντας σοφέρ ενός κολ γκερλ της υψηλής κοινωνίας. Η ταινία είναι μια ωδή στο υποκριτικό εύρος του Bob Hoskins, γεγονός που του απέφερε βραβείο στις Κάννες αλλά κυρίως στις ψευδείς υποσχέσεις και χάρτινα όνειρα περί μεγάλης ζωής. Λίγες ταινίες του είδους κατευθύνουν το σενάριο τους προς τα εκεί και σίγουρα όχι οι ταινίες δρόμων όπως το Mona Lisa και ακομα πιο σίγουρα όχι από την πλευρά του γυναικείου χαρακτήρα.
5. Lock, Stock and Two Smokin Barrels (1998)
Ήθελα να αποφύγω τις “γνωστές” του είδους αλλά εδώ μιλάμε για τον πρωτομάστορα του σύγχρονου βρετανικού crime movie genre. Ο Guy Ritchie έβαλε στο μπλέντερ όλα τα ορόσημα του εγκλήματος στο Νησί, έχωσε και όλο το κινηματογραφικό τοπίο που έκανε γνωστό ο Ταραντίνο στις αρχές της δεκαετίας και γεννήθηκε ένα ακατέργαστο διαμάντι, μια ταινία που είναι λες και τη γύρισαν μέσα από ένα άπλυτο ποτήρι μπύρας που όμως η ενέργεια και το ταλέντο του Ritchie την κάνουν κλασική. Οριοθετείται για πρώτη φορά σε ταινία του το μοτίβο με μια ομάδα μικροαπατεώνων και εγκληματιών εμπλέκονται με μαγικό σχεδόν τρόπο σε μια αλυσίδα συμβάντων, σχεδόν σαν μαγνητισμένοι. Ήταν όμως το ίδιο στυλ που πάλεψε να ξεπεράσει αλλά τελικά κατάφερε όχι μόνο να το εξελίξει αλλά να παρέχει και δεύτερη και τρίτη ταινία ως απόδειξη του σκηνοθετικού του εύρους. Το Lock, Stock γέννησε το Snatch που γέννησε το RocknRolla που ενώθηκαν και γέννησαν το The Gentlemen. ΣΕΒΑΣ.
6. Gangster #1 (2000)
Ο, γεννημένος στο Bellshil, Paul McGuillan πριν μας χαρίσει το Lucky Number Slevin έπαιξε μπάλα με το Gangster #1. Mια ταινία για ψυχοπαθείς, μια ταινία για διεστραμμένους, μια ταινία για το λονδρέζικο έγκλημα στα 60s. Kαι ποιος καλύτερος να αναλύσει το έγκλημα του 60 από τον Malcolm McDowell ή αλλιώς Alex DeLarge από το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Το Gangster #1 είναι το Persona του Bergman αλλά για όσους βλέπουν παράνομους αγώνες μποξ σε υπόγεια του Bristol και πίνουν πάνω από 4 μπύρες μέχρι τις 12 το μεσημέρι. Μια ταινία που μιλά για την άνοδο ενός ανώνυμου γκάνγκστερ σε μπράβο ενός μεγάλου “κεφαλιού” του Λονδίνου, που προσπαθεί πάση θυσία όχι απλά να γίνει ίδιος με αυτόν αλλά να κατοικήσει την ίδια του την ψυχή. Δεν είναι για όλους αλλά δε μπορείς να λες ότι είσαι φαν αν δε το δεις έστω μια φορά.
7. Layer Cake (2004)
Ο παραγωγός Matthew Vaughn σε ρόλο σκηνοθέτη και έχουμε μια στοιχειώδη και ζωτικής σημασίας βρετανική γκανγκστερική ταινία. Η απόδοση του μυθιστορήματος του σεναριογράφου J.J. Connoly, δεν απομακρύνεται από το στυλ του Lock, Stock. Παρόλα αυτά θέτει τους δικούς της όρους για την επιτυχία της. Αρχικά είναι η ταινία που έκανε τον Daniel Craige να φαίνεται ως ιδανικός για το ρόλο του James Bond αργότερα στο Casino Royale, διότι ο ρόλος του εδώ ως ρεαλιστής Λονδρέζος έμπορος ναρκωτικών αποκάλυψε όλα εκείνα τα στοιχεία που θα αποτελούσαν την μετέπειτα περσόνα του Craige, δηλαδή δύναμη, συναισθηματική ανεπάρκεια αλλά ταυτόχρονα γοητεία. Το Layer Cake είναι πιο στενάχωρο και πιο φιλοσοφημένο από τις ταινίες του Ritchie και έχει μια γεύση από 70s παραμένοντας σταθερά η καλύτερη ταινία του Vaughn μέχρι σήμερα.
Προφανώς δε μπορεί ένα άρθρο να εσωκλείει κάθε διαμάντι αυτού του είδους και υπάρχουν πολλά ακόμα που δεν έχουμε δει. Ωστόσο ειδική μνεία στις ταινίες που δεν εμπίπτου ακριβώς στην κατηγορία british crime movie αλλά οφείλετε να έχετε κατά νου και να δείτε κάποτε. Ταινίες δηλαδή όπως Bronson, This is England, Scum, In Bruges, Croupier, The Great Train Robbery, Gumshoe αλλά και το ντεμπούτο του Danny Boyle Shallow Grave αποτελούν καταχωρήσεις άξιες της κινηματογραφικής ιστορίας του Ηνωμένου Βασιλείου.