Οι κινηματογραφιστές είναι συνήθως οι πιο υποτιμημένες και άγνωστες φιγούρες στο ευρύτερο κοινό του κινηματογράφου. Ο θεατής πολυ συχνά αγνοεί τη σημασία του ρόλου τους στην εκπόνηση και τη δημιουργία ενός άρτιου πλάνου, μιας εξαιρετικής παραγωγής. Σίγουρα αποτελούν επαγγελματίες που χαίρουν σεβασμού στο αντικείμενο τους αλλά από την άλλη η δουλειά τους ίσως να άξιζε περισσότερη αναγνώριση. Ο κόσμος πολύ συχνά τείνει να θεωρεί πως οι καλές ταινίες με τα εντυπωσιακά πλάνα και μαεστρικό χειρισμό κάμερας είναι ποιήματα του σκηνοθέτη. Στην πραγματικότητα, τις περισσότερες φορές όμως αυτό που τελικά φτάνει στο μάτι μας, η οπτική γωνία και το κλίμα στο οποίο η εικόνα μας προσκαλεί να μπούμε σχετίζεται με το ταλέντο, το γούστο και τις τεχνικές ικανότητες του Διευθυντή Φωτογραφίας. Παρακάτω θα διαβάσετε 3 παραδείγματα σκηνοθετών, των οποίων το στυλ άλλαξε δραστικά προς το καλύτερο όταν γνώρισαν τον κατάλληλο συνεργάτη:
1) Quentin Tarantino / Robert Richardson
Εύκολα εντοπίζεται η διαφορά μεταξύ του στυλ της δουλειάς του Tarantino αν παρατηρήσει κανείς την αλλαγή μετά την τρίτη του ταινία, το Jackie Brown, το 1997, όταν και ξεκίνησε την συνεργασία του με τον Robert Richardson.
Ο Richardson εισήγαγε τον διάσημο σκηνοθέτη σε ένα πιο αριστοτεχνικό στυλ γεμάτο περίπλοκη κίνηση της κάμερας, εντυπωσιακό φωτισμό στα πλάνα και μια ευρύτερη παλέτα χρωμάτων στο κάθε καρέ. Μέχρι τότε, o Quentin Tarantino, ήταν συνηθισμένος σε ένα πιο απλό στυλ, συνεργαζόμενος με τον Guillermo Navarro(Jackie Brown) και τον Andrzej Sekula(Reservoir Dogs, Pulp Fiction) και η οπτική διαφορά μεταξύ των ταινιώ με τον Richarson είναι χαώδης.
2) Alejandro Innaritu / Emmanuel Lubezki
Μέχρι την τέταρτη ταινία του, το Biutiful, το 2010, ο Μεξικανός σκηνοθέτης είχε κερδίσει τη φήμη να χαρίζει μια τρομέρα μετρημένη οπτική στις ταινίες του και αυτό οφείλεται στη χρόνια συνεργασία του με τον Rodrigo Prieto. Οι ταινίες Amores & Perros, 21 grams και Babel είναι πραγματικά υπέροχες και εφάμιλλες του επιπέδου της οπτικής ομορφιάς του Biutiful.
H αλλαγή στη ματιά και τη διάθεση που απέπνεαν οι ταινίες του έπειτα όμως, συνδέεται με τη συνεργασία του με έναν εκ των κορυφαίων στην ιστορία του κινηματογράφου, διευθυντών φωτογραφίας, τον Emmanuel Lubezki. Στο Birdman και το Revenant δεν υπάρχει Innaritu. Σχεδόν νιώθεις πως ο σκηνοθέτης τον άφησε να τις χειριστεί αποκλειστικά με το δικό του τρόπο, επηρεαζόμενος σε μεγάλο βαθμό από τον σπουδαίο Terrence Malick και το εφέ της "ασταθούς" κάμερας. Το αποτέλεσμα και στις δύο ταινίες είναι εξαιρετικό αλλά σε αφήνει με την απορία του πόσο συνείσφερε σε αυτό ο ίδιος ο σκηνοθέτης.
Υπάρχουν αρκετές φήμες που μιλούν για διάσωση των γυρισμάτων του Revenant από τον Lubezki όταν ο Innaritu δυσκολευόταν με αυτά. Το ίδιο έγινε και στο Birdman, όταν η οπτική της ταινίας χτίστηκε σχεδόν εξ ολοκήρου από τον Lubezki όταν ανέλαβε τον χειρισμό της κάμερας, ένα καθήκον που συχνά αναλαμβάνει ένας διευθυντής φωτογραφίας. Είδαμε δηλαδή δύο ταινίες που τα credits μάλλον πήγαν σε λάθος άνθρωπο...
3) Steven Spielberg / Janusz Kaminski
Όλοι ξέρουμε ποιος είναι ο Steven Spielberg και τι μπορεί να καταφέρει αλλά και τι έχει ήδη καταφέρει και συνεισφέρει στον κινηματογράφο. Έχουμε δει τις ταινίες του και τις έχουμε αγαπήσει, έχουμε λατρέψει το στυλ του αλλά ακόμα και στην δική του περίπτωση δεν σημαίνει πως δεν άλλαξε προς το καλύτερο όταν άρχισε μια επαγγελματική σχέση με τον βιρτουόζο Janusz Kaminski. O Πολωνός διευθυντής φωτογραφίας, επέφερε σημαντική πρόοδο και ουσιαστικά μια επανάσταση στον κινηματογράφο με την ασπρόμαυρη κινηματογράφηση του αριστουργήματος, Schindler's List. Ένα πραγματικά έξοχο κομμάτι της ιστορίας της 7ης τέχνης.
Η ομαλή και "αντικέ" προσέγγιση του Spielberg δέχθηκε δραστικές αλλαγές με τον Kaminski πίσω από την κάμερα. Αυτό μπορούμε να το παρατηρήσουμε στο έταιρο αριστούργημα του σκηνοθέτη, το στυλιστικά και τεχνικά επαναστατικό Saving Private Ryan, με την χαρακτηριστική του ωμή προσέγγιση, σχεδόν στα όρια του ντοκιμαντέρ. Μια μέθοδο γυρίσματος ταινίας που πολλοί κινηματογραφιστές προσπάθησαν να αντιγράψουν και αναπαράγουν στις δικές του ταινίες πολέμου, δράσης και πολλών άλλων ειδών. O ντοκιμαντερίστικος τρόπος γυρίσματος ήταν προφανώς ιδέα του Steve Spielberg, μα ο Kaminski κατέστρωσε το πλάνο, τις ρυθμίσεις κάμερας και τον τρόπο να το γυρίσουν. Που μας οδηγεί στο εξής συμπερασμα.
Ο σκηνοθέτης συλλαμβάνει την ιδέα και ο κινηματογραφιστής την αντιλαμβάνεται. Μέσω κοινής προσέγγισης προκύπτουν συμβιβασμοί για το τελικό προϊόν με τον διευθυντή φωτογραφίας να προσπαθεί να διατηρήσει σε αυτό τις ανάγκες του σκηνοθέτη. Η οπτική του σκηνοθέτη αλλάζει είτε αν ο κινηματογραφιστής εντοπίσει κάποιο δυσδιάκριτο πρόβλημα, είτε αν η ικανότητα χειρισμού της κάμερας από τον κινηματογραφιστή είναι καλύτερη σε σχέση με του σκηνοθέτη είτε αν υπάρχει δημιουργικό χάσμα μεταξύ τους είτε τελικά αν ο κινηματογραφιστής παρουσιάσει ένα τέχνασμα στον σκηνοθέτη το οποίο αποφασίσει να υιοθετήσει. Σε κάθε περίπτωση ο σκηνοθέτης είναι υπεύθυνος για το τι θα δεις σε ένα πλάνο ενώ είναι δουλειά του κινηματογραφιστή να χειριστεί το πως θα το δεις. Δεν μπορείς να ορίσεις ότι ο κινηματογραφιστής ορίζει το στυλ του σκηνοθέτη ενώ παράλληλα να θυμίζεις στο κοινό πως αυτός πραγματοποιεί τα πλάνα. Ο σκηνοθέτης διαλέγει τον κινηματογραφιστή και ο δεύτερος αποφασίζει πόση επίδραση θα έχει στον πρώτο.